Epifaniczny tom 12 – rozdział 4 – str. 439
Biblia jako Boskie Objawienie (c.d.)
Na początku tego okresu wśród narodów i plemion germańskich i celtyckich powszechnie panowały niewola i pańszczyzna, choć pod koniec poprzedniego okresu z powodu wpływu Biblii praktycznie przestały one istnieć wśród chrześcijan rzymskiego imperium. Gdy jednak sól ziemi została przeniesiona na ziemie germańskie i celtyckie, zaczęła ona przyprawiać, odżywiać i konserwować ziemię społeczeństwa, tworzącą się pod wpływem Biblii. Wpływ ten przejawiał się przez działania synodów i soborów, kazania, rozmowy i przypadki nadawania wolności niewolnikom, z powodów podobnych do tych, jakie działały w pierwszym okresie. Chrześcijańscy Germanie i Celtowie wyzwalali niewolników nie tylko za swego życia, jeszcze częściej czynili to w swych testamentach, stwierdzając: „dla dobra mojej duszy”. Pod koniec tego okresu wśród tych narodów zanikło niewolnictwo, ponieważ zostało zakazane prawem. Kwestia pańszczyzny (przywiązywania ludzi do ziemi szlachciców i żądania od nich określonych ilości płodów rolnych) przedstawiała się nieco inaczej. Na początku tego okresu nie było wielkiej różnicy między niewolnikiem a chłopem pańszczyźnianym. Jednak w miarę stopniowego wyzwalania tego pierwszego następowało zmniejszenie ucisku tego drugiego, wprost proporcjonalnie do szerzenia się biblijnych nauk i ducha. W ten sposób, stopniowo, coraz większa część owoców pracy chłopów mogła pozostawać w ich rękach. Ich praca, która na początku tego okresu była wykonywana przez siedem dni w tygodniu przez okrągły rok, została ograniczona, ponieważ zwolniono ich z tego obowiązku w niedziele, święta i dni patronów. Pozwolono im na większą swobodę w życiu domowym, a także na większą wolność w doborze współmałżonków i liczby posiadanych dzieci. Chociaż w tym okresie pańszczyzna nie została zniesiona, trwając aż do następnego okresu, a jej ostatnie pozostałości zanikły mniej więcej w połowie XIX wieku, była ona stale łagodzona w miarę przemijania poszczególnych wieków tego okresu. Było to przede wszystkim wynikiem wpływu Biblii, co jest oczywiste na podstawie odpowiednich faktów, stosownych praw i chrześcijańskich zwyczajów