Epifaniczny tom 8 – rozdział 6 – str. 306
Ofiary Książąt Wieku Ewangelii – cd.
więc najbardziej uniwersalnym z reformatorów, a wszystkie protestanckie sekty dają mu pierwsze miejsce wśród reformatorów. Całkowicie zgadzamy się, że jego wysoka pozycja należy mu się z punktu widzenia cech umysłowych, moralnych i religijnych, a także praktycznego geniuszu.
(8) Nie będziemy śledzić życia Lutra po jego powrocie z Wartburga do Wittenbergii, jak uczyniliśmy to przed tym powrotem. Dla zrozumienia naszego tematu pomocne będzie jednak pokazanie, w jaki sposób Luter został doprowadzony do zrozumienia i używania doktryny o usprawiedliwieniu przez wiarę. Z jednej strony, dziedzicznie i przez rozwój posiadał bardzo czułe sumienie, które potępiało najmniejszą dostrzeżoną niedoskonałość w jego usposobieniu, myślach, motywach, słowach lub czynach. Z drugiej strony, posiadał najgłębsze pragnienie pokoju z Bogiem oraz odczucia Jego aprobaty i społeczności. W zetknięciu z legalistycznym duchem Rzymu obawiał się więc i lękał Boga jako wrogiego i mściwego Sędziego, którego w jakiś sposób musi ubłagać. Jego Kościół wskazywał na sakramenty i dobre uczynki, poparte wstawiennictwem świętych, jako środki uzyskania pokoju z Bogiem, skłaniając go do poglądu, że najlepszym sposobem osiągnięcia tego będą zasługi klasztornego życia. Dlatego pomimo sprzeciwu rodziców został mnichem, mając nadzieję uzyskać upragniony pokój z Bogiem poprzez „dobre uczynki” zakonu augustianów. Z tego powodu pościł, aż bardzo schudł i stał się na wpół inwalidą. Często, w udręce, całą noc modlił się o upragniony pokój. By osiągnąć swój cel, wykonywał dla swych współbraci mnichów najbardziej służebne prace. W tej samej nadziei chodził od domu do domu, żebrząc dla swego zakonu. Mając na uwadze ten sam cel, stosował rygorystyczne pokuty. Mógł więc zgodnie z prawdą powiedzieć o sobie: „Jeśli kiedykolwiek był jakiś pobożny mnich, byłem nim ja”. W ten sposób nie znalazł jednak żadnego pokoju. Jego wewnętrzny monitor zawsze coś zarzucał jego najlepszym wysiłkom i uczynkom.