Epifaniczny tom 1 – rozdział 6 – str. 297
Trzeciorzędne Łaski Charakteru Boga
łask jako niekiedy wchodzących w skład gorliwości, takie jak patriotyzm, przyjaźń, zamiłowanie do domu oraz miłość rodzinną, których nie podaliśmy dlatego, gdyż często są one nieobecne w wyrażaniu gorliwości. Nasza poprzednia definicja gorliwości podała jednak nie tylko jej elementy, lecz także jej istotę, co uczyniła słowami: „polega na żarliwym i czynnym oddaniu się danej sprawie”. Nie może być gorliwości w oderwaniu od jakiejś sprawy, tak jak nie może być gorliwości bez oddania, które musi być zarówno wewnętrzne (żarliwe), jak i zewnętrzne (czynne). Tak więc wszystko, co zawiera się w stwierdzeniu „żarliwego i czynnego oddania się danej sprawie” obecne jest w istocie gorliwości, ponieważ jest ona tym, czym jest dzięki jej elementom składowym.
A zatem gorliwość Boga to Jego żarliwe i czynne oddanie dla pewnej sprawy. W Jego przypadku rodzi się ona i składa z wyższych i niższych pierwszorzędnych łask oraz łask drugorzędnych już wcześniej wspomnianych. Musimy jednak pamiętać, że gdy przy okazji gorliwości mówimy o pobożności i miłości braterskiej, dotyczy to ich jako obecnych u Boskich stworzeń. By zastosować te dwa elementy wyższych pierwszorzędnych łask do definicji gorliwości u Boga, musimy zmienić ich zakres przez zmianę: pobożności – na Jego miłość obowiązkową do zasad prawdy, sprawiedliwości i miłości, a miłości braterskiej – na Jego miłość obowiązkową wobec Swoich stworzeń. Z tym modyfikującym wyjaśnieniem, powyższe stwierdzenie gorliwości odnosi się zarówno do Boga, jak i do Jego duchowych i ludzkich stworzeń. Gorliwość Boga oznacza zatem Jego żarliwe i czynne oddanie dla sprawy, wypływające i składające się z połączenia wyższych pierwszorzędnych łask wiary, nadziei, samokontroli, cierpliwości, miłości obowiązkowej do dobrych zasad, miłości obowiązkowej do Jego stworzeń oraz miłości bezinteresownej z niższymi pierwszorzędnymi łaskami wojowniczości, agresywności i pracowitości oraz drugorzędnymi łaskami odwagi, samozaparcia i szczodrości (wspaniałomyślności).